ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΟΜΗΤΕΔΥ ΕΠΙ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΝΟΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟ, ΤΗΝ ΑΠΛΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ ΣΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΤΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
Δείτε εδώ το σχόλιο της Ομοσπονδίας μας
Πάγιο αίτημα της Ομοσπονδίας μας ήταν ότι η αναθεώρηση του Ν.4412/2016 πρέπει να γίνει στη φιλοσοφία δημιουργίας ισχυρού και αποτελεσματικού Δημοσίου φορέα, ικανού να ανταπεξέλθει σε δύσκολες συνθήκες, έτσι όπως αναδείχθηκε αναγκαίο και σωτήριο στην περιπέτεια της πανδημίας που αντιμετωπίζουμε.
Οι Δημόσιοι Φορείς οφείλουν να διαθέτουν τους κατάλληλους ελεγκτικούς μηχανισμούς ούτως ώστε να επιβλέπουν την έντεχνη εκτέλεση των δημόσιων έργων. Εκτιμούμε ότι δεν αποτελεί ενδεδειγμένη λύση η επίβλεψη των έργων από ιδιώτες μηχανικούς καθώς δεν εξασφαλίζεται η διαφάνεια και η προάσπιση του δημοσίου συμφέροντος και επιβάλλεται να αναθεωρηθούν άμεσα διατάξεις που παραχωρούν αρμοδιότητες του Δημοσίου σε Ανώνυμες Εταιρείες (Α.Ε.), την τήρηση μητρώων σε ιδιωτικούς φορείς, τις Αναπτυξιακές εταιρίες του πρόσφατου Ν. 4674/2020 που προορίζονται να υποκαταστήσουν τις Τεχνικές Υπηρεσίες των ΟΤΑ, την σύσταση σώματος ειδικών επιμετρητών (Ν. 4512 άρθρο 218).
Σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση, με το προτεινόμενο σχέδιο νόμου επιδιώκεται η αναμόρφωση του υφιστάμενου ρυθμιστικού πλαισίου για τις Δημόσιες Συμβάσεις του νόμου 4412/2016, με σκοπό μεταξύ άλλων, την απλοποίηση/διασαφήνιση των διατάξεων του νόμου, την επιτάχυνση και την αύξηση της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών ανάθεσης και εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων χωρίς εκπτώσεις στο πεδίο της διαφάνειας, στην αντιμετώπιση παθογενειών του συστήματος δημοσίων συμβάσεων όπως το ζήτημα των υπερβολικά χαμηλών προσφορών κλπ.
Άποψή μας είναι ότι οι στόχοι αυτοί τελικώς δεν θα επιτευχθούν, διότι βασικός άξονας του νομοσχεδίου είναι η μεταφορά του ελεγκτικού έργου, που πάγια και ορθά ασκούσε το δημόσιο σε ιδιώτες, στους οποίους τώρα παραχωρεί:
- τον καθορισμό των προδιαγραφών των υλικών και των τιμολογίων εργασιών
- τη μελέτη των έργων
- την κατασκευή των έργων
- την επίβλεψη των έργων
Επίσης δεκάδες βασικά θέματα και ρυθμίσεις παραπέμπονται σε Υπουργικές Αποφάσεις και Προεδρικά Διατάγματα, με αποτέλεσμα να παραμένουν άγνωστα και αδιευκρίνιστα.
Παραθέτουμε τις παρατηρήσεις μας σε βασικά θέματα και άρθρα:
Τεχνική επάρκεια αναθετουσών αρχών (Άρθρο 10)
Είναι πλέον απολύτως αναγκαίος ο καθορισμός προδιαγραφών, διαδικασιών και προϋποθέσεων, καθώς και της αντιστοίχως αναγκαίας ελάχιστης στελέχωσης των Τεχνικών Υπηρεσιών προκειμένου να θεωρείται ότι διαθέτουν την απαιτούμενη για τις ανάγκες τους τεχνική επάρκεια.
Ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές (Άρθρο 33)
Προβλέπεται ως ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές, να θεωρούνται όσες εμφανίζουν απόκλιση μεγαλύτερη του δέκα τοις εκατό (10%) από τον μέσο όρο του συνόλου των εκπτώσεων.
Εκτιμούμε ότι αυτή η διάταξη δεν θα λειτουργήσει αποτρεπτικά και δεν θα επιλυθεί το ακανθώδες αυτό πρόβλημα των υπέρογκων εκπτώσεων, διότι άλλοι είναι οι παράγοντες δημιουργίας του, οι οποίοι αντιθέτως, με τις διατάξεις του νομοσχεδίου πιθανόν να ενισχύονται.
Είναι δε απαραίτητη η έκδοση Υπ. Απόφασης με την οποία θα ορίζονται η μέθοδος και τα κριτήρια, δυνάμει των οποίων κάποιες προσφορές θα κρίνονται ως ασυνήθιστα χαμηλές, διότι είναι γεγονός ότι σήμερα οι Επιτροπές διαγωνισμών συνήθως αποφεύγουν, φοβούμενες ακόμα και δικαστικές περιπέτειες, να ζητήσουν εξηγήσεις για ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές από τους προσφέροντες εργολήπτες, ενώ η ίδια τακτική ακολουθείται και από τις Αναθέτουσες Αρχές.
Επίβλεψη έργου (Άρθρα 57 & 58)
Προβλέπεται ότι η επίβλεψη δύναται να ασκηθεί, από πιστοποιημένο ιδιωτικό φορέα, ενώ και εδώ απαιτείται Π.Δ. για τον καθορισμό των προσόντων, της αμοιβής και γενικά της διαδικασίας.
Όμως, οι επιβλέποντες αποτελούν τους άμεσους βοηθούς του προϊστάμενου της διευθύνουσας υπηρεσίας. Αναρωτιόμαστε τί θα συμβεί πλέον με τον ιδιωτικό φορέα, αν θα αποτελεί βοηθό του επιβλέποντα προϊστάμενου της διευθύνουσας υπηρεσίας και πώς θα επιτευχθεί η επιτάχυνση των διαδικασιών και η αποφυγή νέων καθυστερήσεων εκτέλεσης των έργων, εφόσον προβλέπεται ότι:
- Η διευθύνουσα υπηρεσία δύναται να εναντιώνεται στα πορίσματα και έγγραφα του ιδιωτικού φορέα επίβλεψης
- Ο ανάδοχος να αμφισβητεί ενέργειες της επίβλεψης και να υποβάλλει αναφορά προς τη διευθύνουσα υπηρεσία και να έχει την δυνατότητα υποβολής ένστασης.
Η προσδοκία υψηλού επιπέδου επίβλεψης, προσκρούει στο γεγονός ότι δεν είναι δυνατόν να προβλεφθούν δικλίδες ασφαλείας περί αποτροπής αφανούς συνεργασίας και εξυπηρέτησης κοινών συμφερόντων μεταξύ κατασκευαστή και επιβλέποντα ή ακόμη και μελλοντικής συνεργασίας τους στη βάση της πιθανής «εξυπηρέτησης» και «κατανόησης» που επέδειξε η επίβλεψη.
Άλλωστε πρόκειται για ξεκάθαρη εισχώρηση των ιδιωτικών συμφερόντων στα δημόσια έργα καθώς αμφότεροι, ο πιστοποιημένος ιδιωτικός φορέας όσο και ο ανάδοχος, είναι οικονομικοί φορείς που προσδοκούν κέρδη και δραστηριοποιούνται στο ίδιο οικονομικό αντικείμενο. Είναι μάλιστα δυνατόν να εναλλάσσονται περιοδικά στο ρόλο του ελέγχοντα και του ελεγχόμενου, έστω και με μη εμφανής δραστηριότητες. Υπό αυτές τις προϋποθέσεις είναι αδύνατον να ενισχυθούν οι συνθήκες διαφάνειας.
Εκτιμούμε ότι υψηλού επιπέδου επίβλεψη και διαφάνεια μπορεί να επιτευχθεί μόνο με επιβλέποντες μηχανικούς δημοσίους υπαλλήλους με σταθερή θέση εργασίας και σε αυτή την κατεύθυνση πρέπει να κινηθεί το νομοσχέδιο, ενισχύοντας και βελτιώνοντας τις απαραίτητες διαδικασίες πρόσληψης νέων υπαλλήλων και ενίσχυσης των υπηρεσιών.
Επιμετρήσεις (Άρθρο 70)
Το σύστημα παρακολούθησης των έργων, μέσω των επιμετρήσεων μετατρέπεται σε δηλωτικό, από ελεγκτικό όπως ισχύει σήμερα.
Τα επιμετρητικά στοιχεία προβλέπεται να υποβάλλονται από τον ανάδοχο στους επιβλέποντες, συνοδευόμενα με δήλωση περί της αληθείας τους. Ο προϊστάμενος της διευθύνουσας υπηρεσίας, σε κάθε περίπτωση, θα υποχρεούται να προβεί σε δειγματοληπτικό ενδεικτικό έλεγχο επαλήθευσης επιμετρήσεως, σε ποσοστό (10%) των επιμετρήσεων που υποβλήθηκαν. Αντίστοιχα και η διαδικασία δήλωσης γνωστοποίησης αφανών εργασιών, που συνοδεύει υποχρεωτικά την επιμέτρηση αυτών, θα περιλαμβάνει δήλωση περί της αλήθειας των στοιχείων, καθώς και έκθεση του επιβλέποντα.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, η τριμελής επιτροπή παραλαβής αφανών εργασιών, στο πρωτόκολλο (ΠΠΑΕ) της οποίας περιλαμβάνονται ή τεκμαίρονται εκτός των αφανών και οι περισσότερες εμφανείς εργασίες, θα αντικατασταθεί από την έκθεση του επιβλέποντα και την δήλωση αληθείας του αναδόχου. Επίσης ο υποχρεωτικός έλεγχος επαλήθευσης επιμετρήσεων σε ποσοστό 10%, θα επαρκεί ώστε να πιστοποιείται πλέον η νομιμότητα και η διαφάνεια των επιμετρήσεων και της όλης διαδικασίας.
Εκτιμούμε ότι η διαδικασία των επιμετρήσεων θα πρέπει να παραμείνει ως έχει και αν κριθεί απαραίτητο να ενισχυθούν οι διαδικασίες διαφάνειας και όχι να υποβαθμισθούν σε επίπεδο έκθεσης του επιβλέποντα και δήλωσης αληθείας του αναδόχου. Η τριμελής επιτροπή παραλαβής αφανών εργασιών, θα πρέπει να αποτελείται από μηχανικούς δημοσίους υπαλλήλους με σταθερή σχέση εργασίας.
Ενιαίο Σύστημα Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών
(Άρθρο 84)
Προβλέπεται ότι ιδρύεται Ενιαίο Σύστημα Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών (ΕΣΤΙΜ-ΤΕΜ) και για την υποστήριξή του ειδικός φορέας με την επωνυμία «Εταιρία Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων & Μελετών». Η εταιρία αυτή θα είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου και στη διοίκησή της θα εκπροσωπούνται ισότιμα όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη που εμπλέκονται στην παραγωγή των τεχνικών έργων. Η δε λειτουργία της θα μπορεί να ανατίθεται σε κατάλληλο φορέα του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα.
Δηλαδή το σύνολο των ιδιωτών που μελετούν, κατασκευάζουν, επιβλέπουν και ελέγχουν τα δημόσια έργα, θα καθορίζουν:
τον προγραμματισμό, το σχεδιασμό, την κατασκευή και λειτουργία των τεχνικών έργων, καθώς και το Σύστημα Αναλύσεων Τιμών, Προσδιορισμού Κόστους και το Σύστημα Ενιαίων Τεχνικών Προδιαγραφών, η δε λειτουργεία της πιθανότατα θα ανατεθεί στο ΤΕΕ.
Εκτιμούμε ότι ο προγραμματισμός, ο σχεδιασμός οι προδιαγραφές των υλικών και τα τιμολόγια, είναι αποκλειστικό προνόμιο και ευθύνη της πολιτείας και δεν επιτρέπεται να εκχωρηθεί σε ιδιώτες.
Όργανα διενέργειας διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων ( Άρθρο 108)
Τα γνωμοδοτικά όργανα-επιτροπές θα πρέπει να στελεχώνονται υποχρεωτικά από μηχανικούς δημοσίους υπαλλήλους, με σταθερή σχέση εργασίας που θα πληρούν τις προϋποθέσεις ένταξής τους στο Μη.Μ.Ε.Δ. και στο Μη.Π.Υ.Δη.Συ. του άρθρου 344.
Μητρώα. (άρθρα 58, 90, 84)
Διαφαίνεται ότι η τήρηση των μητρώων ελεγκτών μηχανικών καθώς και η ανάπτυξη, λειτουργία, διαρκής ενημέρωση και υποστήριξη των ΕΣΤΙΜ-ΤΕΜ και ΗΣΠΚΣΠΤΕ που χρηματοδοτούνται από το ΠΔΕ και το εκάστοτε ισχύον ΕΣΠΑ προορίζεται να ανατεθούν στο ΤΕΕ, το οποίο συνεχίζει να αναλαμβάνει λειτουργικές δομές του δημοσίου, καθώς και τα αντίστοιχα έσοδα.
Είμαστε αντίθετοι στην παραχώρηση δομών του Δημοσίου σε ιδιώτες και την συνεχιζόμενη αποδιοργάνωσή και απαξίωσή του.
Αμοιβές Επιτροπών (άρθρο 86)
Προβλέπεται για κάποια μέλη της επιτροπής παραλαβής ιδιαίτερη αμοιβή, καθώς και η είσοδος δύο εκπροσώπων του ΤΕΕ, πλην των τριών δημοσίων υπαλλήλων.
Πρόσφατα, δε σε άλλο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο, προβλέφθηκε αμοιβή για το σύνολο των μελών των επιτροπών του ν.4412/2016 που υπηρετούν σε συγκεκριμένο φορέα.
Εκτιμούμε ότι πρέπει να υπάρχει δίκαιη και ενιαία αντιμετώπιση στο θέμα των επιτροπών.
Διάφορες παρατηρήσεις
Δεν αντιλαμβανόμαστε γιατί συνιστά πειθαρχικό παράπτωμα του προϊσταμένου της διευθύνουσας υπηρεσίας η πιθανή καθυστέρηση λόγω φόρτου εργασίας των επιβλεπόντων, η υποβολή προς την προϊσταμένη αρχή, της τριμηνιαίας συνοπτικής ανακεφαλαιωτικής έκθεσης για την πορεία έργου (άρθρο 57 παρ. 10).
Η προθεσμία των 3 ημερών από την κοινοποίηση πρόσκλησης προς τον επιβλέποντα για έλεγχο αφανών εργασιών, χωρίς να έχει προηγηθεί ενημέρωση για τον προγραμματισμό των εργασιών, μπορεί συχνά να οδηγήσει σε υπερημερία, διότι σε πολλές περιπτώσεις, νησιωτικές ή άλλες απομακρυσμένες περιοχές δεν είναι πάντα εφικτή η άμεση μετακίνηση (άρθρο 70 παρ. 7).
Η έγκριση των μελετών και η θεώρηση της όλης διαδικασίας δημοπράτησης των έργων θα πρέπει απαραίτητα να γίνεται από δημόσιους υπαλλήλους, διαφορετικά ενδέχεται να τεθούν θέματα νομιμότητας. Αυτό σημαίνει ότι οι υπάρχοντες δημόσιοι υπάλληλοι θα επωμίζονται το σύνολο των ευθυνών της όλης διαδικασίας και κατ΄ επέκταση και των νομικών ευθυνών που ενδεχομένως προκύψουν.
Με το προτεινόμενο σχέδιο νόμου συνεχίζεται η απαξίωση του δημόσιου τομέα και μάλιστα στο πλέον νευραλγικό του αντικείμενο, τον έλεγχο του ιδιωτικού τομέα και τη διασφάλιση της διαφάνειας. Θεσμοθετείται η μεταφορά του ελεγκτικού έργου του δημοσίου που αποτελεί θεμελιώδη και βασική υποχρέωσή του στα δημόσια έργα, πλέον σε ιδιώτες, στους οποίους παραχωρεί :
- Τον σχεδιασμό και τον προγραμματισμό,
- τον καθορισμό των προδιαγραφών των υλικών και των τιμολογίων εργασιών
- την μελέτη, την κατασκευή και την επίβλεψη των έργων
Είναι εμφανές ότι κάτι σημαντικό ανατρέπεται πλέον στα δημόσια έργα και εκτιμούμε ότι σίγουρα δεν είναι προς το συμφέρον και την ωφέλεια των πολιτών.
Ζητάμε την αναβάθμιση και στελέχωση των δημόσιων τεχνικών υπηρεσιών, προκειμένου να ανταποκριθούν στο έργο τους και την απαίτηση του κάθε πολίτη για διαφάνεια και αντικειμενική και δίκαιη διαδικασία ελέγχου προς όλους τους ιδιωτικούς φορείς, προκειμένου να υπάρχει η απολύτως αναγκαία συνεργασία ιδιωτών και δημοσίου, βασισμένη σε δίκαιες και διαφανείς διαδικασίες προς την εξυπηρέτηση του κοινωνικού συνόλου.